Het management van een bedrijf is altijd eindverantwoordelijk voor de veiligheid van zijn werknemers. In de procesindustrie is het cruciaal om veel aandacht te besteden aan veiligheidsborging, omdat er vaak met gevaarlijke stoffen wordt gewerkt, er kans is op explosies, krachtige (gevaarlijke) installaties in bedrijf zijn, enzovoort.
Lees ook: Wie is verantwoordelijk voor de procesveiligheid in een fabriek? »
SIL, SIF en SIS
Er zijn veel potentiële gevaren in de procesindustrie. Daarom is het, naast de bestaande machinebewakingssystemen, van groot belang om competente werknemers te hebben om een optimale en veilige werkomgeving te garanderen. Het management van een bedrijf is verantwoordelijk voor de veiligheid in een fabriek. Dit wordt gedaan door gebruik te maken van SIS ( Safety Instrumented Systems ) en SIF (Safety Instrumented Functions ). De SIS en SIF moeten goed gecontroleerd worden en kunnen SIL (Safety Integrity Level) gecertificeerd zijn. Hoe hoger het SIL-niveau, hoe lager het risico dat een SIS of SIF faalt wanneer het moet ingrijpen. Dit betekent echter niet dat de keuze voor een hoger SIL-niveau altijd beter is. Dit leidt vaak tot extra kosten en documentatie, die misschien niet nodig zijn. Het vereiste SIL-niveau wordt bepaald op basis van het risico van de toepassing. Bijvoorbeeld, het certificeren van een machine(onderdeel) als SIL 3 is zinloos als de frequentie van storingen zeer laag is en de gevolgschade minimaal.
Bedrijfscultuur en veiligheid
Investeren in veiligheid kost geld en geld uitgeven verlaagt de winst. Hoewel winst geen motief zou moeten zijn om veiligheidsmaatregelen over te slaan, is dit vaak wel het geval. Het management staat vaak onder hoge druk en wordt geacht de winst te maximaliseren. Hoewel investeren in veiligheidsmaatregelen arbeidsongevallen kan verminderen, onderhoudsvereisten kan minimaliseren en de behoefte aan reserveonderdelen kan reduceren, zijn deze voordelen niet direct duidelijk bij het financieren van de noodzakelijke veiligheidsmaatregelen. Er ontstaat een paradox; het management is verantwoordelijk voor het investeren in de veiligheid van werknemers en de fabriek, maar staat tegelijkertijd onder druk om zo min mogelijk geld uit te geven. Het is cruciaal dat de huidige bedrijfscultuur van een bedrijf het mogelijk maakt om de noodzakelijke veiligheidsmaatregelen te nemen. Hoewel winst altijd een overweging is voor een commercieel bedrijf, moet er een bedrijfscultuur zijn waarin veiligheid voorop staat. Naast het feit dat het verplicht is om state-of-the-art veiligheidsmaatregelen te nemen, creëert een bedrijf op deze manier een prettige en veilige werkomgeving. Dit verhoogt ook het moreel van de werknemers.
Consistentie en veiligheid
Naast geld speelt consistentie een belangrijke rol bij veiligheid. Het consequent naleven van voorschriften/protocollen is cruciaal. De bedrijfscultuur heeft ook een grote invloed op dit aspect. De meeste ongevallen in een bedrijf zijn het gevolg van menselijke fouten. Het doorbreken van bepaalde gewoonten, zoals machine-inspectie, kan uiteindelijk leiden tot een machinestoring met alle gevolgen van dien. Daarom is het cruciaal dat elke gebruiker van een machine dezelfde regels/protocollen volgt om gevaarlijke situaties te voorkomen. Elke werknemer heeft een rol binnen een bedrijf. Het is belangrijk dat de bestaande bedrijfscultuur het mogelijk maakt om deze rollen goed uit te voeren. Een te hoge werkdruk kan er bijvoorbeeld toe leiden dat bepaalde taken niet volledig of helemaal niet worden uitgevoerd. Hoewel veiligheidsgerelateerde taken vaak door veel mensen worden gecontroleerd, kan het verschuiven van verantwoordelijkheden leiden tot, soms catastrofale, storingen. De kans op daadwerkelijke storingen is erg klein, maar dit risico zou idealiter niet moeten bestaan. Zoals besproken in het artikel over LOPA, zijn er vele beschermingslagen die ontworpen zijn om risico's zoveel mogelijk te beperken. Als een beschermingslaag faalt, moet de volgende laag dit compenseren. Fouten bij het uitvoeren van controles kunnen echter 'gaten' creëren in deze beschermingslagen, wat uiteindelijk kan leiden tot schade of, erger nog, een brand en/of explosie.
Praktisch voorbeeld
Hieronder wordt een scenario geschetst van een reeks gebeurtenissen die tot ernstige gevolgen kunnen leiden. Hoewel het scenario onwaarschijnlijk lijkt, is het een gebeurtenis die werkelijk heeft plaatsgevonden.
Bedrijf X is een gasfabriek die periodiek wordt stilgelegd voor een volledige revisie van alle operationele machines. Dit wordt uitgevoerd door meerdere onderhoudsteams die verschillende metingen en controles uitvoeren op de machines (componenten). De CEO van bedrijf X wil dat de veiligheidsmanager het proces versnelt omdat de downtime van de fabriek te veel geld kost. Bepaalde onderhoudsteams zullen worden geëlimineerd, wat resulteert in onvolledig werk. De fabriek zal echter snel weer operationeel zijn, wat leidt tot aanzienlijke kostenbesparingen. De engineering manager is bezorgd; hij vindt dat er meer onderhoud nodig is, niet minder. De corrosie-inspectie zal moeten worden overgeslagen. Een engineer klaagt bij een senior engineer dat de werkdruk te hoog is door het wegvallen van enkele onderhoudsteams. De senior ingenieur staat echter onder grote druk en wil dat de "belangrijkste taken" grondig worden uitgevoerd terwijl de "minder belangrijke taken", waaronder de corrosie inspectie, worden overgeslagen. Het corrosierapport wordt alsnog opgesteld zonder de inspectie uit te voeren. Het rapport wordt ondertekend door de onderhoudssupervisor zonder te zijn nagekeken. Bovendien werden er onjuiste, niet-ondertekende installatie-instructies gegeven aan de werknemer die een pijpleiding moest vervangen. Hoewel hij twijfels heeft over de instructies, volgt hij ze zoals beschreven omdat ze door veel mensen in hogere posities zijn ondertekend en hij ze niet in twijfel wil trekken. Door de onjuiste installatie traden vibratie op, waardoor na verloop van tijd koolwaterstoffen uit de pijpleiding lekten in combinatie met corrosie. Deze bereikten een ontstekingsbron, wat leidde tot een explosie in de gasfabriek met dodelijke afloop.
Hoewel de kans één op een miljoen is, zal elk mogelijk scenario zich uiteindelijk voordoen. Als elk van de bovengenoemde belanghebbenden zijn taken volgens de voorschriften/protocollen had uitgevoerd, zou deze explosie nooit hebben plaatsgevonden. De bedrijfscultuur liet dit echter niet toe. De CEO richtte zich te veel op winstgevendheid en wilde de fabriek te snel weer operationeel hebben. Hierdoor werden medewerkers op verschillende posities min of meer gedwongen om hun werk niet of onvolledig uit te voeren. Daarnaast werd er te veel vertrouwd op de juistheid van het rapport en de instructies. Ondanks dat veel mensen twijfels hadden, sprak niemand deze uit.
