Het management van een bedrijf is altijd eindverantwoordelijk voor de veiligheid van de werknemers. In de procesindustrie geldt dat er goed op de waarborging van veiligheid gelet moet worden, omdat er vaak met gevaarlijke stoffen gewerkt wordt, explosiegevaar zich voordoet, krachtige (gevaarlijke) installaties operationeel zijn, enzovoorts.
Lees ook: Wie is er verantwoordelijk voor de procesveiligheid in een fabriek? »
SIL, SIF en SIS
Er zijn veel potentiële gevaren in de procesindustrie. Het is dan ook van groot belang dat er, naast de aanwezige machinebewakingssystemen, competente werknemers aanwezig zijn om te zorgen voor een optimale en veilige werkomgeving. Het management van een bedrijf is verantwoordelijk voor de veiligheid in een fabriek. Dit wordt gedaan door gebruik te maken van Safety Instrumented Systems (SIS) en Safety Instrumented Functions (SIF). De SIS en SIF dienen goed gecontroleerd te worden en kunnen SIL (Safety Integrity Level) gecertificeerd worden. Hoe hoger het SIL niveau des te minder risico dat een SIS of SIF faalt wanneer het dient in te grijpen. Dit betekent echter niet dat het altijd beter is om te kiezen voor een hoger SIL niveau. Dit levert vaak veel extra kosten en documentatie op, terwijl het niet nodig is. Het nodige SIL niveau wordt bepaald aan de hand van het risico dat gerelateerd wordt aan de applicatie. Zo heeft het geen zin om een machine(onderdeel) SIL 3 te certificeren, terwijl de frequentie waarin een storing voor komt zeer laag is en de gevolgschade zeer beperkt.
Bedrijfscultuur en veiligheid
Investeren in veiligheid kost geld, en geld uitgeven gaat ten koste van de winst. Hoewel winst geen drijfveer zou moeten zijn om veiligheidsmaatregelen over te slaan, is dit vaak wel het geval. Management staat in veel gevallen onder hoge druk en wordt geacht om maximale winst te behalen. Hoewel het investeren in veiligheid ervoor kan zorgen dat er minder bedrijfsongevallen gebeuren, minder ingrijpende maintenance nodig is en minder spare parts nodig zijn, is dit niet direct zichtbaar bij het bekostigen van de nodige veiligheidsmaatregelen. Een paradox doet zich voor; management is verantwoordelijk voor de investeringen in de veiligheid van de werknemers en de plant, maar staat tegelijkertijd zwaar onder druk om zo min mogelijk geld uit te geven. Het is van groot belang dat de huidige bedrijfscultuur van een bedrijf toelaat dat de benodigde veiligheidsmaatregelen genomen kunnen worden. Hoewel winst altijd een uitgangspunt is van een commercieel bedrijf, dient er een bepaalde bedrijfscultuur te heersen waarbij veiligheid hoog in het vaandel staat. Naast dat het verplicht is om voor state-of-the-art veiligheidsmaatregelen te zorgen, creëert een bedrijf op deze manier een fijne en veilige werkomgeving. Dit stimuleert tevens het moraal van de werknemers.
Consistentie en veiligheid
Naast geld speelt consistentie een grote rol bij veiligheid. Het consequent naleven van regelgeving/protocollen zijn van groot belang. Ook hierop is de bedrijfscultuur van grote invloed. De meeste ongevallen in een bedrijf zijn een gevolg van human error, ofwel; menselijke fouten. Het doorbreken van bepaalde gewoonten, zoals de controle van een machine, kan uiteindelijk resulteren in een storing in de machine met de gevolgen van dien. Het is dus van groot belang dat iedere gebruiker van een machine dezelfde regelgeving/protocollen volgt, om gevaarlijke situaties te voorkomen. Iedere werknemer heeft een functie binnen een bedrijf. Het is belangrijk dat de bestaande bedrijfscultuur toelaat dat deze functies naar behoren kunnen worden uitgevoerd. Een te hoge werkdruk zou er bijvoorbeeld toe kunnen leiden dat bepaalde taken niet volledig of helemaal niet (kunnen) worden uitgevoerd. Hoewel de veiligheid-gerelateerde taken vaak door veel mensen worden gecontroleerd, kan het afschuiven van verantwoordelijkheden tot een, soms catastrofale, storing leiden. De kans dat het daadwerkelijk fout gaat is zeer gering, maar deze kans zou eigenlijk niet moeten bestaan. Zoals besproken in het artikel over LOPA bestaan er veel beschermingslagen die ervoor moeten zorgen dat risico’s zoveel mogelijk worden beperkt. Als de ene beschermingslaag niet werkt, dan vangt de volgende beschermingslaag de fout op. Fouten in het uitvoeren van controles kunnen echter leiden tot het ontstaan van ‘’gaten’’ in deze beschermingslagen, waardoor er uiteindelijk schade ontstaat, of erger; een brand en/of explosie zich voordoet.
Praktijkvoorbeeld
Hieronder wordt een scenario geschetst van een aantal opéénvolgende gebeurtenissen die tot ernstige gevolgen kunnen leiden. Hoewel het scenario onwaarschijnlijk lijkt, is het een gebeurtenis die daadwerkelijk heeft plaatsgevonden.
Bedrijf X is een gasfabriek dat eens in de zoveel tijd stil ligt voor een volledige revisie van alle werkzame machines. Dit wordt uitgevoerd door meerdere maintenance teams die verschillende metingen en controles doen op de machines (onderdelen). De algemeen directeur van bedrijf X wil dat de veiligheidsmanager het proces versnelt omdat de periode waarin de fabriek stil ligt te veel geld kost. Bepaalde maintenance teams zullen worden geschrapt, waardoor het werk niet volledig kan worden uitgevoerd. De fabriek zal echter snel weer operationeel zijn, waardoor veel geld kan worden bespaard. De engineering manager maakt zich zorgen, volgens hem is een juist meer maintenance nodig en niet minder. De corrosie inspectie zal overgeslagen moeten worden. Een engineer klaagt bij een senior engineer dat de werkdruk te hoog is door het schrappen van een aantal maintenance teams. De senior engineer heeft echter veel druk op zich en wil dat de “belangrijkste taken” grondig worden uitgevoerd en de “minder belangrijke taken” worden overgeslagen, waaronder de corrosie inspectie. Het corrosierapport wordt alsnog opgemaakt, zonder de inspectie uit te voeren. Het rapport wordt getekend door de maintenance supervisor zonder dat er naar gekeken wordt. Daarnaast zijn er niet kloppende, ondertekende installatie instructies aan de werknemer gegeven die een pijpleiding moest vervangen. Hoewel hij zijn twijfels heeft over de instructies voert hij deze uit zoals beschreven omdat het door veel mensen in hogere functies is getekend en hij hen niet in twijfel wilt trekken. Door onjuiste installatie zijn er vibraties ontstaan waardoor er, in combinatie met corrosie, na verloop van tijd koolwaterstoffen uit de leiding zijn ontsnapt. Deze hebben een ontstekingsbron bereikt wat heeft geleid tot een ontploffing in de gasfabriek, met dodelijke slachtoffers als gevolg.
Hoewel de kans misschien één op de miljoen is zal elk mogelijk scenario vroeg of laat plaatsvinden. Als ieder van de bovengenoemde betrokkene zijn/haar taak volgens de regelgeving/protocollen had uitgevoerd, had deze explosie nooit plaatsgevonden. De bedrijfscultuur liet dit echter niet toe. De algemeen directeur keek te veel naar de winstgevendheid en wilde de fabriek te snel weer operationeel hebben. Hierdoor werden werknemers in verschillende functies min of meer gedwongen hun werk onvolledig of helemaal niet uit te voeren. Daarnaast werd er teveel vanuit gegaan dat het rapport en de instructies klopte. Ondanks dat veel mensen hun twijfels hadden sprak niemand ze uit.
